Piše: Ana Komatina, novinarka
Epidemiološka situacija u Crnoj Gori i svijetu znatno povoljnija, ali teorije zavjere o koronavirusu i vakcinama protiv kovida-19 i dalje nalaze put do stotina hiljada korisnika društvenih mreža.
Dezinformacije u vezi sa virusom gotovo su iste kao i na početku pandemije, ali već godinu i po, od kada je počela masovna vakcinacija pa do danas, na društvenim mrežama preovladavaju neutemeljene tvrdnje da vakcine izazivaju razna oboljenja, uključujući sidu, ali i smrt.
Jedna od posljednjih dezinformacija koju su antivakseri plasirali i širili u onlajn prostoru je da Ujedinjeno Kraljevstvo zabranjuje vakcinaciju trudnica, što je 1. septembra demantovala i Agencija za zdravstvenu sigurnost (UK Health Security Agency – UKHSA). U toj državi vakcinacija trudnica nije obavezna, ali je preporučena.
Antivakseri svaku smrt povezuju sa vakcinom
Glavni i odgovorni urednik portala Raskrinkavanje.me Darvin Murić kaže da je broj objava na društvenim mrežama u kojima se iznose dezinformacije u vezi sa pandemijom kovid-19 varirao u prethodne dvije godine.
„Uvijek se povećavao sa novim talasom pandemije, odnosno – kako bi rastao broj inficiranih koronavirusom, rastao bi i broj neistinitih objava o virusu i vakcini. Ipak, i sada kada je epidemiološka situacija i kod nas i u svijetu znatno povoljnija teorije zavjere o virusu i vakcini i dalje nalaze put do desetina, pa i stotina hiljada korisnika društvenih mreža“, ističe Murić.
On tvrdi da i dalje kruže slične teorije zavjere kao i prethodne dvije godine, uz izuzetak pojave da se mnogo smrtnih slučajeva apsolutno neosnovano dovodilo u vezu sa vakcinom.
„Gotovo da niko nije mogao umrijeti na miru. Ko god je preminuo mjesec dana, pola godine ili godinu dana nakon vakcinisanja teoretičari zavjere su na sva zvona tvrdili da je uzrok smrti vakcina, bez obzira da li je osoba koja je preminula imala 20 ili 85 godina. Napominjem, takve tvrdnje su uvijek iznošene paušalno, bez ikakvog dokaza. Posebno su na meti bile poznate ličnosti, prije svih sportisti, za čiji su svaki zdravstveni problem antivakseri krivili vakcinu protiv kovida, ne obazirući se na demantije i naučne dokaze“, poručuje Murić.
Čipovanje, Ivermektin i druge teorije zavjere
Sami početak pandemije, u martu 2020. godine, obilježile su tvrdnje teoretičara zavjere da virus ne postoji i da je u pitanju obični grip.
„Iako smo se smo se svi sopstvenim očima i u slučajevima u našem ličnom i društvenom okruženju mogli uvjeriti da virus odnosi veliki broj života. Kako je pandemija odmicala teorije su postajale sve, da kažemo, maštovitije. Od toga da Bil Gejts želi da nas kroz vakcinisanje čipuje, da se namjerno radi smanjenju populacije, do toga da su kovid testovi ‘naštelovani’ kako bi se manipulisalo brojem zaraženih“, podsjeća Murić.
On kaže da je interesantno da se iz antivakserskog pokreta u isto vrijeme tvrdilo da virus ne postoji, ali i da se infekcija može izliječiti Ivermektinom i nadriljekarskim načinima.
„U momentu kada je počela masovna vakcinacija krenule su i tvrdnje da je vakcina štetna po ljudski organizam. Išlo se do suludih ideja da se nakon vakcinacije metalni predmeti mogu zalijepiti za tijelo i emitovati blutut signal, da bi se, konačno, došlo do toga da vakcina izaziva različita oboljenja, pa čak i smrt“, ističe Murić.
Vakcina ne izaziva sidu, infarkt i potenciju
Neke od dezinformacija koje su antivakseri objavljivali tokom ove godine u Crnoj Gori i regionu je da vakcine utiču na libido i potenciju, izazivaju AIDS, te da dovode do srčanog udara.
Na sajtu vakcine.ba, čiji rad podržava UNICEFF i USAID u Bosni i Hercegovini (BiH), a koji uređuje biološkinja i naučna novinarka Jelena Kalinić, predstavljeni su dokazi koji pobijaju ove neistine.
„Tvrdnje da vakcine/cjepiva protiv kovid-19 mogu izazvati AIDS netačne su, ne zasnivaju se na zdravom razumu i naučnim dokazima i služe širenju straha od ovih vakcina. Odobrene vakcine protiv COVID-19 ne sadrže HIV, virus koji izaziva AIDS, nego se zasnivaju na proteinu šiljka (eng. spike protein) koronavirusa SARS-CoV-2, koji izaziva bolest COVID-19“.
U drugom autorskom članku, Kalinić navodi da dosadašnja praćenja sigurnosti vakcina/cjepiva protiv kovid-19 pokazuju da ove vakcine ne uzorkuju oticanje, niti upale testisa, niti smanjuju seksualnu želju i remete muške hormone.
„Kako je rekla dr Emma Duncan, profesorica kliničke endokrinologije s Kraljevskog Londonskog koledža, ‘pitanje muške plodnosti i vakcina protiv COVID-19 proučavano je za mRNA vakcine i nema dokaza da vakcinacija /cijepljenje utiče na broj ili pokretljivost spermatozoida ili na plodnost muškaraca. Postoje dokazi da muškarci koji se oporavljaju od umjereno teškog COVID-19 imaju smanjen kvalitet sperme i 1-2 mjeseca nakon bolesti, u poređenju s muškarcima koji imaju blagu ili asimptomatsku infekciju“, pojašnjava Kalinić.
Na sajtu vakcine.ba detaljno je razbijen i mit da vakcine izazivaju srčani udar, za koji ne postoje nikakvi naučni dokazi. Naime, tačno je da mRNA vakcine mogu izazvati miokarditis (upalu srčanog mišića čiji je najčešći uzrok virusna infekcija) i perikarditis (upala srčane maramice), ali koji spadaju u vrlo rijetke nus pojave.
Edukacija nemoguća kad državnici ne poštuju mjere
Nove talase koronavirusa, I pored povećanja broja objava antivaksera, pratilo je veće interesovanje građana za imunizaciju.
Iz Instituta za javno zdravlje saopšteno je da je broj vakcinisanih rastao od početka jula do sredine avgusta, uslijed porasta broja novooboljelih, nakon čega je opet registrovano smanjenje broja osoba koje dolaze na vakcinaciju. Do kraja avgusta u Crnoj Gori je dvije doze vakcine primilo 45 odsto staovništva, a četvrtu buster dozu oko 1.600 građana.
Murić smatra da je IJZ, kao ključno tijelo u borbi protiv pandemije aktivno učestvovao u edukativnoj kampanji, ali da nije imao dovoljno podrške od ostatka sistema.
“ Svakako, ono što se može i mora zamjeriti je neodgovoran odnos državnih funkcionera, od parlamenta do Vlade, koje smo gledali kako u Skupštini i Vladi, u doba kada je za građane bilo propisano nošenje maske i držanje distance, bezobzirno krše sve što je država propisala. Posebna su priča bivši premijer koji je odbijao da se vakciniše i njegove tvrdnje o čudnovatom rastu broja antitijela kao činjenica da se predsjednik države nije vakcinisao javno i tako poslao poruku građanima da je to ispravan potez”, ističe Murić.
On je poručio da je nemoguće imati uspješnu edukativnu I informativnu kampanju u uslovima gdje obavezno nošenje maske u zatvorenom prostoru ignorišu svi – od građana do vrha države.
Ovaj članak je urađen uz finansijsku podršku Nacionalne zadužbine za demokratiju. Sadržaj je isključivo odgovornost autora i izdavača Instituta za medije Crne Gore i nužno ne odražava stavove donatora.
