PIŠE: Balša Rudović, novinar
Masovna ubistva u Cetinju u avgustu 2022. i januaru ove godine ukazala su na brojne slabosti sistema. Da se takvi i slični događaji ne bi ponavljali u budućnosti, potrebno je imati lokalnu policiju koja će kroz adekvatan trening i obuku biti sposobna da samostalno rješava krizne situacije, ali i bolju komunikacije između institucija i cjelokupnog društva, kako bi se potencijalno opasne osobe mogle identifikovati na vrijeme, a mogući zločini prevenirali.
To proizilazi iz odgovora kriminologa Velimira Rakočevića i advokata i bivšeg ministra unutrašnjih poslova Srbije Boža Prelevića, koji su komentarisali ponašanje i aktivnosti crnogorske policije prilikom dva masakra u prijestonici, te moguće načine rješavanja institucionalnih problema, kako se takvi zločini ne bi dešavali u narednom periodu.
Prije tri godine – 12. avgusta 2022. Vuk Borilović počinio je masovno ubistvo kad je u cetinjskom naselju Medovina ubio deset ljudi, od kojih dvoje djece, a njih šestoro ranio, nakon čega ga je ubila policija. Prijestonicu je 1. januara ove godine zadesila još jedna tragedija, kad je Aco Martinović usmrtio 13 osoba, a potom počinio samoubistvo.
Ukupno su stradale 23 osobe, od toga četvoro djece, a crnogorska javnost, građani i porodice žrtava još tragaju za odgovorima – šta je pošlo po zlu, te da li je bilo moguće spriječiti ta dva krvava pira.
Skupštinski Odbor za bezbjednost i odbranu usvojio je sredinom juna izvještaje o aktivnosti policije tokom tragičnih događaja u Cetinju.
Dok je dokument o masakru koji se desio prvog dana ove godine označen stepenom tajnosti, u izvještaju o masovnom ubistvu u Medovini se navodi da su uočeni nedostaci bili – kadrovski deficit, manjak raspoložive zaštitne interventne opreme, neadekvatno vatreno oružje koje se nalazi na zaduženju kod policijskih službenika, nedovoljna obučenost za rukovanje naoružanjem, nedovoljna obučenost policajaca za pristupanje u kriznim situacijama…
Ukazano je i da je otežavajuća okolnost tog dana bila i u nemogućnosti helikopterske jedinice Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) da pruži pomoć “u dijelu što bržeg transporta policijskih službenika do Cetinja, a dalje i u cilju bržeg transporta ranjenih lica do medicinskih ustanova” – jer je helikopter bio u kvaru.
Iz MUP-a nisu odgovorili na pitanja koji su konkretni koraci mogli da se preuzmu da bi se masakri spriječili, da li Crna Gora ima dovoljno obučenih i raspoređenih timova za brzu reakciju, kao i da li lokalne policijske stanice imaju obavezne i redovne obuke, simulacije ili protokole za situacije masovne prijetnje poput aktivnog napadača…
SLABOST SISTEMA I ŠUMOVI U KOMUNIKACIJI
Velimir Rakočević kazao je da su dva teška zločina u crnogorskoj prijestonici ukazala na brojne slabosti, ne samo sistema bezbjednosti nego i drugih državnih organa i institucija. Navodi da je reakcije policije u avgustu 2022. bila zakašnjela i neefikasna “isključivo usljed nepostojanja ljudskih i materijalno tehničkih potencijala za izvršenje vrlo složenog zadatka neutralisanja vrlo opasnog učinioca najtežeg krivičnog djela”.
“Podsjetiću da policija nije imala neophodno oružje i opremu za adekvatnu reakciju, te da nije imala specijalističku obuku u cilju osposobljavanja za djelovanje u ovim situacijama. Nakon ovog zlocina u policiji su pokrenuli aktivnosti u smislu jačanja kadrovskih i tehničkih potencijala u Odjeljenju bezbjednosti (OB) Cetinje, višestruko povećavajući broj policajaca, pojačanih pripadnicima posebnih i specijalnih jedinica”, rekao je on.
Tvrdi i da je nabavljena potrebna oprema i započeta kontinuirana obuka.
Govoreći o masakru koji se desio 1. januara, Rakočević ističe da je taj zločin pokazao neažurnost pravosudnog i zdravstvenog sistema.
“Kako drukčije objasniti da lice posjeduje oružje iako se protiv njega vodi krivični postupak zbog krivičnog djela sa elementima nasilja ili da predugo traje suđenje za krivična djela koja se mogu riješiti u razumnom roku ili da oni koji su zaduženi za zdravlje građana ne djeluju proaktivno. Sve su to razlozi koji ukazuju da su postojali šumovi u komunikaciji između institucija”, ocjenjuje sagovornik.
SRŽ PREVENCIJE U DETEKCIJI
Božo Prelević naglašava da se u oba slučaja zločin mogao spriječiti prije nego je počinjen.
“Radi se prije svega o detektovanju potencijalno labilnih ili opasnih osoba. Dakle, zakazala je porodica i komšiluk koji to nisu prijavili, zatim lokalna policija ako je došla do takvih saznanja, a nije reagovala. Svakako i centri za socijalni rad ako su imali informacije, a držali da je bolje ne zamjerati se i neprijavljivati osobe s upadljivim ponašanjem”, poručuje on.
Podsjeća da je nekad “lokalni milicajac” znao ko je ko i bavio se i prevencijom.
“Djecu su gurali na sport, a danas su kriminalni klanovi oni koji mobilišu ekstremne pucače”, dodaje sagovornik.
Prelević konstatuje da srž prevencije počinje od informacije koja se mora zapisati, a onda i nastaviti praćenjem razvoja te osobe.
“Te komunikacije nije bilo ili ako je bilo neko se nije bavio svojim poslom”, rekao je on.
Prvi ministar unutrašnjih poslova Srbije nakon pada Slobodana Miloševića navodi da bi trebalo obratiti pažnju na ljude koji su učestvovali u ratovima i on koji prave “agresivne snimke na društvenim mrežama”, koji agresijom riješavaju stvari, ali i one koji su pretjerano povučeni ili u potpunosti asocijalni.
“Ako ćemo pravo, dio tih ljudi se morao prepoznati jos prilikom školovanja, ali mi smo od toga digli ruke”, rekao je Prelević.
ADEKVATNA OBUKA
Na pitanje kako treba da izgleda primjer funkcionalne lokalne policijske stanice, Rakočević je odgovorio da bi to podrazumijevalo obavljanje svih policijskih poslova blagovremeno i profesionalno, bilo preventivno ili represivno.
Napominje da bi stanica morala da ima dovoljan broj policajaca koji mogu u svakom trenutku da otklone opasnost i zaštite građane.
“Da bi to postigli moraju imati adekvatnu obuku i neophodnu opremu. Stanice policije moraju biti kadre da same rješavaju probleme na lokalnom nivou i ne mogu stalno čekati na pomoć od strane specijalnih jedinica iz Podgorice. Mislim da smo na dobrom putu da situaciju držimo pod kontrolom kad je u pitanju primjena novog koncepta rada policije, naročito tamo gdje je veliki broj nosilaca kriminalnih aktivnosti budući da se od nedavno primjenjuje policijsko obavještajni model koji objedinjava sve raspoložive resurse i koji je pokazao zavidnu efikasnost u državama Evropske unije (EU)”, rekao je sagovornik.
KONSTANTNO UNAPRIJEĐIVANJE
Prelević napominje da policijske stanice moraju konstantno unaprijeđivati znanja i vještine za razgovor i prepoznavanje “psihički upadljivih” građana.
“Mi godinama radimo sklekove i sve više zapostavljamo mozak. A mozak stručnost i obučenost prevenira i minimalizuje štetu i žrtve”, rekao je on.
Poručuje i da bi političari morali ići za smanjenjem tenzija, te da su mediji esencijalno važni u obrazovnom smislu, ali ne samo u osudi nasilja, nego prije svega u edukaciji – početnih znakova, prvih koraka, zaštite od osude lica koji zatraže pomoć…
“Mi se uglavnom bavimo kukumakanjem ‘ubio ludak ženu’, a ne zalazi se dublje da li se to moglo izbjeći nekom pametnijom reakcijom od kukanja na groblju”, konstatuje sagovornik.
KAKO JE SIJANA SMRT U PRIJESTONICI
Vuk Borilović je 12. avgusta 2022. u popodnevnim satima krenuo u pohod na svoje sugrađane kad su ubijena dva dječaka, braća Marko (7) i Mašan (11) i njihova majka Nataša Martinović (35), Rajko Drecun (56) i njegovi roditelji Danica (74) i Dimitrije (81), rođene sestre Aleksandra (52) i Danijela Radunović (51), Goran Đurišić (54) i Milan Mitrović (37).
Tada su ranjeni Filip Đurković, Aleksandar Drecun, Slavica Zvicer, Mileva Ramadanović, Darinka Čelebić i policajac Ljubiša Maksimović.
U razmjeni vatre ranjen je jedan policijski službenik, a Borilović je ubijen. Policija je tada u pravcu Borilovića ispalila pet hitaca, od kojih je jedan bio smrtonosan. Takođe, u pucnjavi na Borilovića učestvovao je i Neno Kaluđerović, ali je istragom utvrđeno da njegov hitac nije bio poguban po masovnog ubicu.
Aco Martinović je 1. januara 2025. u kafani “Velestovo”, nadomak Sportskog centra, prvo ubio Branislava Mudrešu, Radivoja Markovića, jednog od braće blizanaca, Miloša Martinovića, kao i Mirka Vuletića, vlasnika kafane “Velestovo”. Takođe, on je tom prilikom i ranio više osoba.
Nakon što je ubio četiri lica u kafani Martinović je usmrtio i Joša Otaševića i Marka Martinovića. Poslije ubistva dvojice muškaraca, on je krenuo ka drugoj kući gdje je lišio života Radmilu i Radovana Martinovića, majku i oca stradale braće. Martinović je oko 17.45, što je oko dvadesetak minuta nakon što je pucao u kafani, ubio najmlađe žrtve masakra na Cetinju, braću Vukana (8) i Jovana Vuletića (13).
Nakon toga je krenuo ka kući u naselju Donji kraj gdje je ubio svoju sestru, Zoricu Vuletić i Draganu Drašković.
Lociran je oko ponoći i opkoljen od strane policije u okolini svog doma. On je tada pokušao da izvrši samoubistvo, a preminuo je tokom transporta u bolnicu.
FOTO: Uprava policije
Tekst je dio projekta koji finansira Constructive Institute, a realizuje se u okviru SoJo Europe programa, evropske inicijative koju kofinansira Evropska unija, posvećene jačanju nezavisnog i kvalitetnog novinarstva širom Evrope.
